نشانه‏های ظهور امام زمان، علیه‏السلام، کدامند؟ و چگونه باید آنها را شناخت؟
در ابتدا نکاتی چند درباره این نشانه‏ها را ذکر می‏نماییم و سپس برخی از روایات وارد شده از معصومین، علیهم‏السلام، در این مورد را به عنوان نمونه می‏آوریم:
1. معتقدین به امام زمان، علیه‏السلام، باید همواره چشم انتظار ظهور آن حضرت باشند و با بهره گیری از اصل انتظار، آمادگیهای لازم را برای یاری و همراهی با امام موعود خویش کسب نماید.
اینکه هنوز برخی از نشانه‏هاتحقق نیافته باشند، هرگز به معنای نفی لزوم انتظار در هر روز و شب نیست.
2. خداوند امر فرج و ظهور امام زمان، علیه‏السلام، را تنها در یک شب مقرر خواهد فرمود، و در این صورت نیازی به مقدماتی طولانی نخواهد بود، بلکه بسیاری از نشانه‏های ذکر شده در روایات ممکن است طی همان یک شب و روز تحقق یابند.
3. یکی از دلایل ذکر این نشانه‏ها در روایات، آشنا شدن مردم با شرایط ویژه‏ای است که قبل از قیام جهانی ولی عصر، عجل‏الله‏تعالی‏فرجه، پدید می‏آید. آشنایی مردم با این ویژگیها، می‏تواند عامل مهمی در شناسایی مدعیان دروغین مهدویت و رسوایی فرصت طلبانی باشد که از جهالت مردم تحت پوشش نام مهدی، علیه‏السلام، سوء استفاده می‏کنند.
4. صدها مورد از نشانه‏های ظهور تحت عنوان «علایم آخرالزمان‏» در روایات مربوط برشمرده شده که به اثرات جدا ماندن مردم از تعالیم اسلام و محروم ماندن آنان از سرپرستی آشکار معصومین، علیهم‏السلام، اشاره دارند. مانند: از بین رفتن اهمیت نماز، خیانت در امانت، حلال شمردن دروغ و علنی شدن فحشا.
5. درباره علایمی همچون گسترش فساد و زیاد شدن گناهان، سه نکته قابل توجه است:
الف) مطلق این امور نشانه ظهور به حساب نمی‏آید، و چنین نیست که هر زمان فساد گسترش یافت و گناهانی زیاد شد. حضرت مهدی، علیه‏السلام، ظهور کند.
ب) شرایط واقعی جهان قبل از ظهور حضرت مهدی، علیه‏السلام، کثرت بسیار شدید گناهان و افزایش چشمگیر و فوق‏العاده ظلم و فساد است. با این همه اثبات چنین واقعیتی به معنای عدم وجود طاعت و بندگی و عدالت در جای جای زمین نیست.
ج) وجود چنین نشانه‏ای هرگز از مسؤولیت منتظران برای مبارزه با ظلم و از بین بردن ریشه گناهان نمی‏کاهد، اگر چه به موفقیتی در این زمینه دست نیابند.
6. پدید آمدن برخی نشانه‏های ظهور و حتی بروز بسیاری از آنها نمی‏تواند توجیهی برای تعیین وقت ظهور امام زمان، علیه‏السلام، در این دوران باشد، زیرا با توجه به فرمایش امام زمان، علیه‏السلام، تعیین کنندگان وقت ظهور دروغگو محسوب می‏شوند، مگر در مواردی که نشانه‏ای مخصوص سال یا روز ظهور باشد که در آن صورت تعیین وقت دیگر معنا نخواهد داشت (و تحصیل حاصل به شمار می‏آید).
7. امر ظهور ولی عصر، عجل‏الله‏تعالی‏فرجه، به دست‏خداست و ممکن است صدها سال دیگر نیز تحقق نیابد و علی‏رغم بروز بسیاری نشانه‏ها باز هم بنا به حکمتهای الهی تا زمانی بسیار طولانی به تاخیر افتد.
آنچه مهم است، حالت انتظار داشتن است که لازمه‏اش آمادگی بیشتر، تلاش افزونتر، و احساس مسؤولیت‏شدیدتر است. این انتظار چه کوتاه باشد و چه طولانی هرگز نباید اثری جز افزایش شور و شوق خدمت و آمادگی بیشتر برای دفاع از ارزشهای الهی در ما به وجود آورد.
مبادا فرصت‏طلبان و دشمنان آگاه یا دوستان ناآگاه با تاکید بر بروز برخی نشانه‏های نزدیکی ظهور، و ایجاد امید فراوانتر نسبت‏به نزدیک شدن فرج امام زمان، علیه‏السلام، ما را از ادای تکلیف نسبت‏به خدا و پیامبر، صلی‏الله‏علیه‏وآله، و امام زمان، علیه‏السلام، باز دارند، یا به این وسیله ما را از توطئه‏هایی که برای تضعیف ولایت و از بین بردن ارزشهای اسلامی انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی صورت می‏گیرد، غافل سازند.
باید بهوش بود که حفظ ارزشهای اسلام و قرآن و ولایت در دوره غیبت، کم اهمیت‏تر از حفظ همان ارزشها در دوران ظهور نیست.
8. با مقایسه برخی روایات مربوط به نشانه‏های ظهور با برخی دیگر می‏توان به نکاتی هشدار دهنده و عبرت آموز و بیداری آفرین دست‏یافت. چنانکه وقتی در روایتی می‏خوانیم که قبل از ظهور شرایطی پیش می‏آید که از «قرآن‏» جز رسم و از «اسلام‏» جز اسم آن باقی نماند، شرح همین نشانه را در روایتی می‏یابیم که:
«قبل از ظهور، بردباری، ضعف به شمار می‏آید و ستمگری، افتخار. شهادت به دروغ پدیدار می‏گردد و تهمتها مورد قبول قرار می‏گیرد. قرآنها آراسته می‏شوند و مساجد زینت می‏یابند. دروغگو مورد تصدیق قرار می‏گیرد و خیانتکار مورد امانت واقع می‏شود.»
9. نشانه‏های ظهور تعداد مشخصی ندارد و در اینکه چه تعداد از آنها تاکنون پدید آمده است، نظر مشخصی موجود نیست و درباره اینکه از سایر علامات باقی مانده چه نشانه‏هایی باید قطعا تحقق یابند، دلیل محکمی در دست نیست.
10. نشانه‏های ظهور تقسیم بندیهای گوناگون دارد:
الف) نشانه‏های عمومی:
که ممکن است طی چندین سال تحقق یابند. مانند: کثرت گناهان.
نشانه‏های سال ظهور: که در آخرین سال غیبت و با فاصله کمی به زمان ظهور به وقوع می‏پیوندد. مانند: خروج سفیانی.
نشانه‏های روز ظهور: که پیش از ظهور یا همزمان با آن در دنیا رخ می‏دهد. مانند: فریادی از آسمان.
ب) نشانه‏هایی در اجتماع:
مانند: زیادی فتنه‏ها، ظاهرشدن قحطی.
نشانه‏هایی در طبیعت: مانند: کم شدن چشمگیر برداشت از زراعتها.
نشانه‏هایی در آسمان: مانند: خسوف و کسوف مکرر و فراوان در یک سال، بویژه در ماه رمضان.
ج) نشانه‏های یقینی:
مراد از این نشانه‏ها، علاماتی است که در روایات متعدد مورد تاکید قرار گرفته و یا در روایات صحیحه به عنوان نشانه‏های حتمی ذکر گردیده است. مانند: قیام سفیانی (مردی با عنوان عثمان بن عنبسه) و صیحه آسمانی.
نشانه‏های احتمالی: مراد از این نشانه‏هایی است که تنها در اندکی از روایات آمده، یا تصریح به غیر حتمی بودن آنها شده است. مانند: آتشی در آسمان، فرو رفتن بغداد و بصره در زمین.
د) نشانه‏های متشابه:
نشانه‏هایی که مراد از آنها و کیفیت آنها روشن نیست، و تاویلهای مختلف و اشکال گوناگون می‏تواند داشته باشد. مانند: خروج دجال.
نشانه‏های روشن: نشانه‏هایی که کیفیتی خاص دارند و تاویل بردار نیستند. مانند: فریادی از آسمان که در آستانه قیام امام زمان، علیه‏السلام، به نام حضرت مهدی، علیه‏السلام، و اعلان ظهور او تصریح دارد.
ه) نشانه‏هایی در تلقی از شریعت:
مانند اینکه کارهای خیر از منکرات شمرده می‏شوند و کارهای زشت و منکرات به عنوان کار خیر و معروف مورد اقبال قرار می‏گیرند و چنان می‏شودکه‏گویا بر اندام‏اسلام‏پوستینی واژگون (و بدنما) پوشانده باشند.
نشانه‏هایی در برخی سرزمینها: مانند: اینکه «کوفه‏» از مؤمنین خالی می‏ماند و «قم‏» به عنوان معدن علم و فضیلت‏به شمار می‏آید.
نشانه‏هایی در تکوین: مانند: طلوع خورشید از مغرب.
و) نشانه‏های تحقق‏یافته در گذشته‏های دور:
مانند: از بین رفتن حکومت‏بنی‏عباس.
نشانه‏های تحقق‏یافته در گذشته‏ای نزدیک: مانند: قیام مردی از قم.
نشانه‏های تکرار شده در تاریخ: مانند: شیوع طاعون.
نشانه‏های تحقق‏نیافته: مانند: خروج یمانی (در دعوت به ولایت اهل‏بیت) و سفیانی (در مبارزه با تشیع) و سید خراسانی (با پرچمهایی به طرفداری از حق).
تذکر:
اینکه چرا برخی امور که صدها سال پیش انجام شده و یا در تاریخ بارها تکرار شده، از نشانه‏های ظهور به حساب آمده‏اند، احتیاج به تحقیقی گسترده‏تر در سند روایات و مدلول عبارات آن دارد.
اینک بدون در نظر گرفتن تقسیمات مزبور، به ذکر پنج روایت در این مورد اکتفا می‏کنیم:
× در «کمال الدین‏» صدوق، از امام صادق، علیه‏السلام، نقل‏شده‏است که:
پنج چیز قبل از قیام قائم، علیه‏السلام، به وقوع می‏پیوندد: قیام یمانی، خروج سفیانی، ندای آسمانی، فرو رفتن لشکری در بیداء (سرزمینی بین مدینه و مکه) و کشته‏شدن نفس زکیه (محمد بن‏الحسن).
× در «همان مدرک پیشین‏» و از همین پیشوای معصوم، علیه‏السلام، آمده است:
بین کشته شدن نفس زکیه و قیام قائم آل محمد، علیه‏السلام، تنها پانزده شب فاصله هست.
× در «ینابیع المودة‏» ص‏427 از حضرت علی، علیه‏السلام، نقل شده است که فرمود: اندکی پیش از قیام قائم ما، سفیانی قیام خواهد کرد و به اندازه دوره بارداری زنان «یعنی‏9 ماه‏» فرمانروایی خواهد کرد. سپاه او رو به مدینه پیش می‏روند وقتی که به منطقه «بیداء» می‏رسند، زمین آنان را به کام خویش فرو می‏برد.
× در «غیبت نعمانی‏» آمده است که امام صادق، علیه‏السلام، فرمود:
از امور قطعی که قبل از قیام قائم تحقق خواهد یافت، خروج سفیانی و فرو رفتن منطقه «بیداء» و کشته شدن نفس زکیه و ندای آسمانی است.
قابل ذکر است که کلیه روایات فوق و نیز نمونه نشانه‏های ذکر شده در بندهای پیشین همگی از کتاب «منتخب‏الاثر» گزینش شده که مجموعه‏ای نفیس از روایات مربوط به حضرت مهدی، علیه‏السلام، گردآوری شده از دهها کتاب معتبر «شیعه و سنی‏» است. مدارک کلیه موارد مذکور را می‏توان در صفحات 424 تا426 این کتاب به دست آورده که ما به خاطر رعایت اختصار، از ذکر متن عربی و آدرس هر کدام به‏طور جداگانه صرف‏نظر کردیم.
منبع: تبیان